1. Giới thiệu

Phosphate (PO₄) là một trong những chỉ tiêu quan trọng nhất khi quản lý chất lượng nước trong nuôi trồng thủy sản và hồ nuôi san hô. Mặc dù PO₄ là dưỡng chất cần thiết cho hệ sinh thái, nhưng khi tích tụ quá mức, nó có thể gây ra nhiều tác động nghiêm trọng cho sinh vật sống dưới nước. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ PO₄ ảnh hưởng như thế nào đến tôm cá, cũng như hệ sinh thái rạn san hô.

2. PO₄ là gì và vì sao có trong nước?

PO₄ hình thành từ các nguồn:

• Thức ăn dư thừa và phân thải của sinh vật

• Quá trình phân hủy hữu cơ

• Vật liệu lọc hoặc nguồn nước đầu vào

• Tảo chết, bùn đáy và các chất hữu cơ tích tụ lâu ngày

Trong môi trường nuôi, PO₄ là yếu tố dễ tăng cao nếu không được kiểm soát đúng cách.

3. Ảnh hưởng của PO₄ đối với thủy sản

3.1. Gây phú dưỡng và thiếu oxy

Khi PO₄ vượt ngưỡng, tảo phát triển mạnh gây hiện tượng phú dưỡng. Tảo nở hoa làm giảm oxy hòa tan, đặc biệt vào ban đêm, khiến tôm cá dễ bị stress hoặc chết ngạt.

3.2. Tăng nguy cơ bệnh và giảm tăng trưởng

• Môi trường nhiều PO₄ thường đi kèm NH₃, NO₂ tăng cao

• Tôm cá dễ mắc bệnh, giảm sức đề kháng

• Tốc độ lớn chậm, ăn uống kém

3.3. Ảnh hưởng đến hệ thống lọc và chất lượng nước

PO₄ cao làm:

• Bẩn màng lọc, tăng chi phí vệ sinh

• Thành hồ nhanh bám tảo

• Giảm hiệu quả tuần hoàn nước

Ngưỡng PO₄ khuyến nghị:
0.1 – 0.5 mg/L tùy loại hình nuôi.

4. Ảnh hưởng của PO₄ đối với san hô

4.1. Giảm khả năng tạo khung xương

PO₄ ức chế quá trình kết tinh CaCO₃, khiến san hô cứng (SPS, LPS):

• Chậm phát triển

• Màu nâu, giảm độ sáng

• Dễ bị chết mô (STN/RTN)

4.2. Bùng phát tảo hại cạnh tranh ánh sáng

PO₄ cao tạo điều kiện cho:

• Hair algae

• Bryopsis

• Diatoms

Chúng che phủ mô san hô, dẫn đến suy yếu hoặc chết dần.

4.3. Mất cân bằng dinh dưỡng trong hồ reef

Tỷ lệ nitrate – phosphate mất cân bằng làm thay đổi hệ vi sinh, khiến san hô nhạy cảm và khó ổn định lâu dài.

Ngưỡng lý tưởng:

• SPS: 0.01 – 0.05 mg/L

• LPS / Soft: 0.05 – 0.1 mg/L

5. Giải pháp kiểm soát PO₄ hiệu quả

5.1. Hạn chế nguồn PO₄

• Cho ăn vừa đủ

• Vệ sinh đáy, hạn chế hữu cơ

• Lọc cơ học tốt để giảm chất thải

5.2. Sử dụng vật liệu lọc chuyên dụng

• GFO (hạt sắt)

• Vật liệu gốc nhôm

• Lanthanum chloride (có kiểm soát)

5.3. Tăng cường xử lý sinh học

• Skimmer hiệu suất cao

• Refugium trồng tảo Chaeto

• Tăng cường lưu lượng nước

5.4. Theo dõi PO₄ định kỳ

Dùng bộ test hoặc máy đo PO₄ có độ chính xác cao để kiểm soát liên tục.

6. Kết luận

PO₄ là thông số quan trọng quyết định sự ổn định và sức khỏe của thủy sản cũng như san hô. Kiểm soát nồng độ PO₄ đúng cách giúp:

• Tôm cá khỏe mạnh

• Môi trường nuôi ổn định

• San hô lên màu đẹp và phát triển tốt

Duy trì PO₄ trong ngưỡng tối ưu là chìa khóa để xây dựng một hệ sinh thái nước bền vững và hiệu quả.